Het hart van een coöperatie

Door Joachim Jacob

Een coöperatie is nog te veel onbekend, zo blijkt. Tijd voor verduidelijking!

Coöperatie wordt vaak letterlijk geïnterpreteerd als 'samenwerken'. Zoals samen dingen doen, samen afspraken maken. Begrijpelijk, maar dit is slechts het kleinste deel van het verhaal - en waarschijnlijk niet het meest belangrijke.

Want eerder dan 'doen', draait een coöperatie vooral rond 'structuur'. Een welbepaalde structuur voor ondernemen, namelijk coöperatief ondernemen, in een coöperatief bedrijf.

Om het verschil duidelijk te maken, kijken we eerst naar een klassiek privé-bedrijf. Klassiek richt een ondernemer een bedrijf op, en verzamelt hiervoor geld - uit eigen zak of van iemand met geld beschikbaar (investeerder).

Dit geld, het kapitaal genaamd, wordt gebruikt om het bedrijf vorm te geven. Een ondernemer koopt hiermee auto's, een platform, kantoormateriaal, diensten... Het geld verandert dus in materiaal en goederen. Het kapitaal zit dus nu - in plaats van in geld - in materiaal en goederen.

Wie het kapitaal heeft voorzien, wordt een aandeelhouder genoemd. Hij of zij heeft zogenaamd een aandeel in het bedrijf. Dit is een bewijs dat die persoon ooit geld heeft voorzien.

Aandeelhouders zijn de eigenaars van het bedrijf. In een klassiek bedrijf hebben zij bijna altijd de bedoeling om op termijn hun deel van het kapitaal in het bedrijf terug om te zetten in geld. Ze verkopen na verloop van tijd hun aandeel aan diegene die het wil hebben. Hierbij willen ze een hoger bedrag te krijgen dan dat zij hebben geïnvesteerd. Want het bedrijf is nu dus veel meer dan een verzameling goederen en diensten geworden. Het heeft nu een klantenportefeuille, regelmatige inkomsten, een merk,.... Dit heeft een waarde.

Vaak maakt het voor een investeerder niet uit in welk bedrijf zijn geld zit - niet altijd natuurlijk! Zolang het bedrijf maar genoeg geld opbrengt. Daarnaast hebben de aandeelhoudesr het laatste woord in een bedrijf. Zij beslissen finaal wie het bedrijf runt, en hoe.

De grote aandeelhouders zitten vaak mee in de raad van bestuur van een bedrijf. Deze raad is dus een groepje mensen dat de werknemers van het bedrijf controleert en aanstuurt. Hoe meer aandelen een aandeelhouder heeft, hoe meer stemrecht hij heeft. Samen beslissen ze ook elk jaar hoeveel euro van de winst gebruikt wordt om hun aandelen te vergoeden.

Er zijn praktische voordelen aan deze vorm van private bedrijfsvoering. Beslissingen worden snel door een beperkte groep van aandeelhouders genomen, er kan een grote markt van investeringsgeld aangeboord worden, de schaal van het kapitaal zorgt direct voor schaalvoordelen in de prijszetting.

Wat zijn de nadelen?  Vooreerst is er een grote druk om kosten te drukken, in aankoop en werknemers. Dit heeft een invloed op mogelijkheden om ethisch te handelen. Diensten worden vaak duurder dan nodig aangeboden, omdat de winst het belangrijkst doel is. Er wordt sterk gestreefd naar monopolie - vaak zelfs een wereldwijd monopolie - zodat het bedrijf zelf de prijzen kan bepalen. De inkomsten uit vergoedingen van het kapitaal zijn een belangrijke bron van inkomensongelijkheid in onze samenleving, blijkt uit onderzoek. In een privé-bedrijf wordt niet gekozen om zoveel mogelijk mensen te bedienen met het bedrijf, maar wel om precies zoveel mensen te bedienen zodat de meeste winst gemaakt wordt (google eens 'optimum price point curve'). De klanten hebben slechts een indirecte invloed op het bedrijf. Niet tevreden, dan kan je enkel stemmen met je portefeuille.

Een coöperatief bedrijf is anders. Het is natuurlijk wel een bedrijf. Dus we werken met kapitaal, dat we omzetten in materiaal en goederen. We verkopen diensten met winst, want we moeten ten minste uit de kosten geraken. Dus niet non-profit, maar wel not-for-profit!

Om dit in de praktijk te brengen, zijn verschillende veranderingen aan de structuur in vergelijking met een klassiek privé bedrijf. Drie ervan zijn zeer belangrijk. 

Check alle coöperatieve principes op de site https://www.icakompas.be/

Ten eerste, elke gebruiker kan - en bij sommige coöperatie zoals onze, móet - aandeelhouder worden. Elke gebruiker moet dus geld storten, en krijgt hiervoor één of meer aandelen (of ook deelbewijzen genoemd). Elke gebruiker is dus mede-aandeelhouder van het bedrijf. Als coöperatie noemen we onze aandeelhouders 'coöperanten'.

Ten tweede, elke coöperant heeft één stem ongeacht het aantal aandelen. In een coöperatie is het onpraktisch dat alle aandeelhouders mee in het bestuur zetelen. Daarom rapporteert het bestuur regelmatig aan de aandeelhouders, en stemmen of ze akkoord gaan met de keuzes van het bestuur. Dit gebeurt op een vergadering, de fameuze 'Algemene Vergadering'.

Ten derde, een aandeel kan niet van waarde veranderen in coöperaties. Dit heet dan 'nominale waarde' van het aandeel. Weet je nog dat bij een privé bedrijf het aandeel in waarde stijgt als het bedrijf groeit? Bij een coöperatie is dit niet de regel.

En waar staat dat, deze principes? Hoe heb je garantie dat het zo is? Dat staat in de statuten. Elk bedrijf heeft statuten. Voor een rechtbank kan dan zwart op wit bewezen worden wat de spelregels binnen het bedrijf zijn. Je vindt onze statuten hier.

Je ziet direct het voordeel van de coöperatieve structuur. De eigenaars van het bedrijf verzamelen zich rond het doel van coöperatie, en niet rond de winst.

De gebruikers betalen wat nodig is om hun coöperatie te doen draaien. De inkomsten worden gebruikt om de kosten te dekken. En het overschot van de inkomsten blijft in de coöperatie. 

Want wat uiteindelijk met dit overschot gebeurt, dat wordt gestemd door alle coöperanten, op de fameuze algemene vergadering. Er is geen enkele aandeelhouder die meer recht heeft dan een andere. Het overschot kan terug uitgekeerd worden aan de gebruikers, volgens aantal aandelen (dividend) of volgens gebruik (ristorno).

De gebruikers geven goedkeuring aan het bestuur op de algemene vergadering, over alle aspecten van de bedrijfsvoering. Ze beïnvloeden mee de richting waar Partago naar toe gaat.

Elke gebruiker heeft dus drie voordelen. Genieten van elektrisch rijden. Zorgen voor een leefbare buurt. En investeren met duidelijke sociale impact!

Zijn er minpunten? Een coöperatie opstarten is moeilijker dan een privé-bedrijf. Want er is vaak geen voldoende groot kapitaal ter beschikking bij opstart om direct op de juiste schaal te werken. En moeten veel neuzen in dezelfde richting wijzen.

Een coöperatie groeit dan ook vaak trager. Het verkrijgt trager kapitaal, het groeit trager naar de nodige schaalgrootte. Een coöperatie moet geduldig zijn.

Een coöperatie draait op haar gebruikers. Aandeelhouders die geen gebruiker zijn, steunen vooral in de beginfase. Een gezonde coöperatie heeft vooral nood aan gebruikers.

En een coöperatie is dus vooral onbekend. Veel tijd gaat naar uitleggen aan nieuwe leden. Want sommige nieuwe leden denken dat ze moeten meewerken in de coöperatie, 'en ze hebben daar nu geen tijd voor'. Maar dit is dus het misverstand waarmee we dit artikeltje begonnen.

Het cirkeltje is rond! Een coöperatie draait dus niet alleen rond actief meewerken. Dit is het misverstand. Wat een coöperatie wel is? Het is een stevige structuur, om jou te voorzien van een uitstekende dienstverlening, met een garantie op correcte verdeling van de voordelen van ons bedrijf, en van een dagelijkse toewijding om het doel de coöperatie, een leefbare en gezonde buurt waar te maken.

En met deze doelstelling van onze coöperatie, daar mogen de gebruikers het bestuur mee uitdagen!

Een oproep tijdens een van onze activiteiten om mee te denken

Lees het jaarverslag 2017